Wokół postaci Józefa Marcinkiewicza – pokaz filmu Instytutu Pamięci Narodowej

Wieczór 7 kwietnia w Kinie “Sokół” upłynął pod znakiem dobrego kina dokumentalnego o charakterze biograficznym. Pasjonaci lokalnej historii mogli zobaczyć obraz pt. “Wybraniec bogów” wyprodukowany przez Instytut Pamięci Narodowej.

Dokument miał swoją pierwszą premierę w formule online w roku 2021 w trakcie trwania II Międzynarodowego Festiwalu Filmowego o Totalitaryzmach “Echa Katynia” organizowanego przez IPN. W Sokółce pokazany został w kontekście zbliżających się obchodów Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.

Widzowie po projekcji spotkali się z historykiem z Biura Badań Historycznych IPN w Białymstoku, Pawłem Niziołkiem oraz odtwórcą postaci Józefa Marcinkiewicza w części fabularyzowanej dokumentu, aktorem Sebastianem Słomińskim. Rozmowa dotyczyła tragizmu i charakteru, tytułowej postaci geniusza matematycznego Józefa Marcinkiewicza, wywodzącego się z miejscowości Cimoszka (w gminie Janów, w pow. sokólskim).

W trakcie wydarzenia widzowie dowiedzieli się że punktem wyjścia filmu była publikacja “Józef Marcinkiewicz. Genialny Matematyk – Męczennik Katynia” red. Janiny Marciak-Kozłowskiej i Emilii Jakimowicz. Kanwą dokumentu są wypowiedzi naukowców, badaczy spuścizny i biografii Marcinkiewicza, którzy napisali artykuły w książce, a także osoby spokrewnione lub związane z jego losami pośrednio. Oprócz tego film podejmuje również próbę fabularyzacji biografii matematyka.
I właśnie swoim udziale w projekcie, pracy nad częścią inscenizowaną dokumentu opowiadał aktor młodego pokolenia Sebastian Słomiński. Okazało się, że jest to jego pierwsza główna rola filmowa. Artysta od 12 lat pracuje i mieszka w Warszawie. Zanim rozpoczął studia w stolicy, wychowywał się i uczył w Sokółce, był członkiem amatorskiego teatru “Coś” działającego przy Sokólskim Ośrodku Kultury. Obecnie działa w Teatrze Pijana Sypialnia, oraz placówkach kulturalnych Warszawy, zajmuje się nie tylko aktorstwem, ale dużo czasu poświęca edukacji teatralnej. Aktor wspominał z dużą dozą ciepła swoje początki na sokólskiej scenie. Oprócz tego wskazał na nowy kontekst polityczny w jakim znalazł się film, czyta się dziś postać Marcinkiewicza, analizuje jego postępowanie w kontekście zagrożenia, aktualnej wojny rosyjsko-ukraińskiej.
Przedmiotem dyskusji wieczoru był przede wszystkim dramatyczny wybór naukowca, polegający na dobrowolnym powrocie do kraju ze stypendium zagranicznego i udziale w wojnie obronnej 1939 roku, oraz nieskorzystania z możliwości ucieczki z konwoju wiozącego go do obozu jenieckiego w głąb Rosji. Pojawił się głos publiczności buntujący się przeciwko takiej decyzji i takiemu pojmowaniu patriotyzmu.

Autor publikacji o rodzinie Marcinkiewiczów “Płacąc za wolność. Wojenne losy rodziny Marcinkiewiczów”, pan Paweł Nizołek przypomniał o “podwójnej śmierci” Józefa Marcinkiewicza, jako ofiary zbrodni katyńskiej. Jego nazwisko i dokonania dla matematyki polskiej podlegały cenzurze ze względów politycznych.

Warto wspomnieć, że wśród licznie zgromadzonej publiczności Dyskusyjnego Klubu Filmowego “Fantom” znaleźli się uczniowie szkoły, której Marcinkiewicz został patronem – Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Janowie, a także licznie studenci Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Sokółce.

Prezentacji filmu towarzyszyło przypomnienie w holu kinowym archiwalnej wystawy Muzeum Ziemi Sokólskiej SOK dotyczącej naukowca, powstałej w roku 2019 w ramach projektu finansowanego ze środków Fundacji BGK.

Organizatorami wydarzenia byli Sokólski Ośrodek Kultury, IPN Oddział w Białymstoku, Uniwersytet Trzeciego Wieku w Sokółce.

Autorem zdjęć jest W. Panow